Afrika Boynuzu ülkelerinden Etiyopya ile Somali arasında bir süredir devam eden Somaliland krizi Türkiye’nin arabuluculuğunda çözüm yoluna girdi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ev sahipliğinde Ankara’da dün bir araya gelen Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ve Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, iki ülke arasında yaklaşık bir yıldır süren krizin çözümü için mutabakata vardı.
Türkiye’nin arabuluculuğunda iki ülke liderinin vardığı anlaşmaya göre Somali’nin toprak bütünlüğü korunurken, Etiyopya’nın denizde erişim çabalarına da çözüm bulunmuş oldu.
Etiyopya-Somali arasında Somaliland krizi
Afrika Boynuzundaki iki komşu ülke Etiyopya ve Somali arasındaki kriz 1 Ocak’ta patlak verdi.
Somali’den tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Somaliland ile Etiyopya arasında 1 Ocak’ta liman kullanımı ve denize erişim için imzalanan mutabakat zaptı, Somali ile Etiyopya arasında krize neden oldu.
Etiyopya, Somaliland ile imzaladığı mutabakat zaptıyla Kızıldeniz’e erişimi amaçlıyor. Mutabakat zaptına göre Etiyopya’nın Somaliland’ın Berbera Limanı’nda bir yeri olacak, Somaliland’ın da Etiyopya Havayolları’nda hissesi bulunacak.
Öte yandan Somaliland ile Etiyopya arasındaki anlaşmanın tamamlanması durumunda Etiyopya, Somaliland’i “bağımsız” olarak tanıyan ilk devlet olacak.
Eritre’nin 1990’ların başında ayrılmasıyla limanını kaybeden Etiyopya, imparatorluk döneminde de denize erişim için çok sayıda savaş vermişti. Halihazırda ülke, dış ticaretinin yüzde 90’ına yakınını komşu ülkelerdeki limanlar üzerinden yapıyor.
Krize neden olan anlaşma, Etiyopya ve Somaliland arasında güvenlik, ekonomi ve siyasi işbirliğini güçlendirmeyi amaçlıyor.
Etiyopya’nın ticari ve askeri olarak Somaliland kıyılarında faaliyet yürütmesine izin veren adıma Somali ise “iç işlerine müdahale” gerekçesiyle şiddetle karşı çıktı.
Arap Birliği 3 Ocak’ta Etiyopya ile Somaliland arasında deniz erişim işbirliğine yönelik “Kızıldeniz’de askeri üs inşası ve liman geliştirilmesinin önünü açan” anlaşmayı reddettiğini ve kınadığını duyururken, gerilimi görüşmek üzere 17 Ocak’ta bakanlar düzeyinde çevrim içi toplantı düzenledi ancak krizin çözümü için bir sonuç alınamadı.
Afrika Birliği (AfB) ise 4 Ocak’ta Etiyopya ile Somali’ye itidal çağrısı yaptı, 17 Ocak’ta iki ülkeye yaptığı diyalog çağrısına karşılık Somali, toprak bütünlüğünün Etiyopya tarafından ihlal edildiği ve Somaliland ile yapılan anlaşmadan çekilmediği takdirde bu ülkeyle müzakere edilmeyeceğini açıkladı.
Cibuti ve Kenya, martta Somali ile Etiyopya arasında yaşanan siyasi krizin çözümü için yeni bir girişim başlattı ancak bu adımlardan da bir sonuç alınamadı.
Somaliland krizinin üstüne Etiyopya son olarak Somali’nin Puntland Eyaleti ile farklı alanlarda ilişkilerin geliştirilmesi konusunda 4 Nisan’da anlaşma imzaladı. Anlaşma sonrası Somali hükümeti, Etiyopya’nın Mogadişu Büyükelçisi’ni sınır dışı etme ve iki konsolosluğunu da kapatma kararı aldığını duyurdu.
Türkiye’nin Afrika Boynuzu’nda barış arayışı
Etiyopya ile Somali arasında yılbaşında Somaliland ile başlayan ve Puntland eyaleti ile büyüyen kriz Türkiye’nin arabuluculuğunda çözüm yoluna girdi.
Etiyopya ile Somali arasındaki krizin çözümü için devreye giren Türkiye, ilk günden itibaren ülkelerin toprak bütünlüğünün korunması gerektiğine vurgu yaptı.
İlk olarak 1 Temmuz’da Ankara’da Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Etiyopya Dışişleri Bakanı Taye Atske Selassie ile Somali Dışişleri ve Uluslararası İşbirliği Bakanı Ahmed Muallim Fiqi görüştü ve ilerleme alınan görüşmeler sonucu “Ortak Ankara Açıklaması”nı yayımladı.
Bakan Fidan, 3 Ağustos’ta Etiyopya’yı ziyaret ederek ikili ilişkilerin yanı sıra Somali ile uzlaşı süreci ve bölgesel konular hakkında görüşmeler yaptı.
Türkiye’nin ara buluculuğunda Somali ile Etiyopya arasında yürütülen Ankara Süreci’nin 2’nci turu 12 Ağustos’ta Bakan Fidan’ın ev sahipliğinde yapıldı.
Somali ve Etiyopyalı bakanlar, farklılıkların barışçı yöntemlerle çözülmesi konusundaki kararlılıklarını yineledi, kolaylaştırıcılığı ve yapıcı katkılarından dolayı Türkiye’ye takdirlerini ifade etti ve ihtilafların çözüme kavuşturulması ve bölgesel istikrarın sağlanması konusunda anlaştı.
Türkiye’nin arabuluculuğunda yapılan görüşmeler sonrası Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, 4 Temmuz’da mecliste yaptığı konuşmada Somali’nin parçalamasını istemediklerini dile getirdi.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, 27 Eylül’de ABD’nin New York şehrindeki Türkevi’nde Etiyopya Dışişleri Bakanı Taye Atske Selassie ile Somali Dışişleri ve Uluslararası İşbirliği Bakanı Ahmed Muallim Fiqi ile ayrı ayrı bir araya geldi.
Görüşmelerde, iki ülke arasındaki gerilime Ankara Süreci temelinde dengeli, uygulanabilir ve karşılıklı fayda sağlayacak çözüm arayışı arandı.
Etiyopya-Somali Ankara Bildirisi
Türkiye’nin Afrika Boynuzundaki barış sürecinde son adımını ise Etiyopya-Somali Ankara Bildirisini yayımlayarak attı.
Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ve Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, iki ülke arasındaki anlaşmazlığın çözülmesi için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ev sahipliğinde dün bir araya geldi.
Etiyopya-Somali Ankara Bildirisinde tarafların, görüş ayrılıkları ve tartışmalı meselelerden vazgeçip, ortak refah doğrultusunda kararlılıkla ilerleme konusunda mutabık kaldıkları belirtilerek, Türkiye’nin kolaylaştırıcılığında Şubat 2025 sonuna kadar teknik müzakerelere başlamaya ve 4 ay içinde sonuçlandırmaya karar verdikleri kaydedildi.
Taraflar, Somali’nin toprak bütünlüğüne saygı gösterirken Etiyopya’nın denize ve denizden güvenli erişiminden sağlanabilecek çeşitli potansiyel yararları tasdik ettiğini duyurdu.
Türkiye’nin arabuluculuğunda atılan adımlarla, iki komşu ülke arasında başlayan ve bölgesel bir krize dönüşen sorun çözüm yoluna girdi.
